De grootste doorbraken in teams gebeuren vaak nadat er een stuk “onderstroom” naar boven komt. Dat is dan ook een van de dingen waar ik als teamcoach, gericht op het versterken van teams, op let. Wat wordt er niet gezegd, wat wel belangrijk is? Wie gelooft er niet in, maar spreekt dat niet uit? Welke emoties spelen onbewust een rol?
Laat ik duidelijk zijn: ik vind niet dat alles op tafel hoeft. Daar zouden we doodmoe van worden en het is ook helemaal niet nodig.
Maar als belangrijke onderstroom boven komt, worden teams effectiever, sterker en veiliger.
Onderstroom in teams: wanneer naar boven?
Met onderstroom bedoelen we: alle gedachten en gevoelens die niet worden geuit. De onderstroom is belangrijk omdat het alles bepaalt wat wél zichtbaar is. Alle gedrag, alle uitspraken worden beïnvloed door gedachten en gevoelens. Dat geldt voor individuen, maar ook voor teams en organisaties als geheel.
De stelregel is: als er in de bovenstroom iets stagneert, is het belangrijk om aandacht te besteden aan de onderstroom. Denk aan bovenstroom-gedrag als terugkerende discussies, roddelen, eilandjes, terughoudendheid, schijnharmonie… etc.
Wat het oplevert
Het naar boven halen van onderstroom is vaak een beetje spannend. Maar het levert ook veel op. Vermindering van spanning, inzicht, erkenning, en het belangrijkst: het maakt een reactie mogelijk. Dat leidt vaak tot een oplossing en daarmee tot nieuwe gevoelens en gedrag.
3 tips om onderstroom naar boven te halen
1. Vraag door zodra je emotie bespeurt
Zodra iets met klem wordt uitgesproken, of er juist geaarzeld wordt: bij emotie is doorvragen belangrijk.
- “Waarom is dit zo belangrijk voor je?”
- “Wat betekent dit voor jou?”
- “Wat wil je graag?”
- “Wat raakt je?”
2. Tegenspraak uitlokken
Het voelt misschien onnatuurlijk, maar discussie uitlokken is belangrijk. Het blootleggen van negatieve gedachten of bezwaren maakt het uiteindelijk zelfs makkelijker consensus te bereiken. Vraag dus expliciet naar niet-uitgesproken en ‘afwijkende’ gedachten:
- “Wat zeg je nu niet, wat wél belangrijk is?”
- “Waar zit je twijfel/angst/zorg/buikpijn?”
- “Wie denkt ‘Wat een onzin..’ ?”
- “Wie heeft een heel ander idee?”
3. Benoem wat opvalt
Hoe een team erbij zit, zegt meer dan wat er letterlijk gezegd wordt. Het is essentiële informatie over wat er speelt. Hoe zitten mensen erbij? Wat is eigenlijk een beetje gek? Je kunt dit benoemen of ernaar vragen. Lees hoe je dat doet in het blog Kijk naar je team.